Siedmiu wspaniałych nr 1 – zapis dialogów

Poradnik dotyczący zapisu dialogów znajduje się na KKB od jakiegoś czasu, ale dzisiaj publikowany jest raz jeszcze jako pierwszy odcinek „Siedmiu Wspaniałych”. Już za sześć dni, trzynastego sierpnia, pojawi się pierwsza odsłona „Parszywej Trzynastki”. Pewnie zastanawiacie się, o co chodzi… Odpowiedź znajdziecie w zakładce „Poradniki”!

Niepoprawny zapis dialogów to jeden z największych problemów autorów opowiadań. Dlatego właśnie pierwszy poradnik opublikowany na KKB został poświęcony temu tematowi.

Myślnik/półpauza/dywiz

Zacznijmy od najważniejszego znaku interpunkcyjnego, jakiego w tym celu używamy. Wiemy wszyscy, że jest nim myślnik. Jednak „myślnik” to nie każda pozioma kreska, jaką można postawić w Wordzie. Wręcz przeciwnie: to, co mamy na klawiaturze, to tak zwany dywiz, co wcale nie ułatwia sprawy… Dlaczego?

Wyróżniamy trzy znaki: -, – oraz —. Tylko ostatni, a więc najdłuższy z nich, to myślnik zwany także pauzą. Najkrótsza z kolei kreska o nazwie „dywiz” pełni TYLKO I WYŁĄCZNIE rolę łącznika między dwoma wyrazami (w związku z czym nazywana jest również „łącznikiem”) w połączeniach takich jak „biało-czarny”. Nie można stosować jej zamiennie z pauzą.

Środkowy znak, czyli półpauza, jest stosowany zamiennie z pauzą, ale wygląda estetyczniej; „prawdziwy” myślnik jest wyjątkowo długi. Word automatycznie zamienia dywiz na półpauzę, jeśli przed i po łączniku zastosujemy spację.

W dalszej części postu będę stosować półpauzę.

Zapisywanie wypowiedzi

Najważniejsze w pisaniu dialogów jest zaznaczanie, kto co mówi. Dlatego też wypowiedzi różnych bohaterów muszą znajdować się w oddzielnych akapitach, a tego samego – w tym samym. Oto przykład:

– Jestem głodna – stwierdziła Ania.

– Chodźmy do kuchni.

oraz

– Jestem głodna – stwierdziła Ania. – Chodźmy do kuchni.

Pierwszy zapis oznacza, że „chodźmy do kuchni” powiedział ktoś inny, drugi – że była to Ania.

Zaznaczanie, kto co mówi, tyczy się także tego, że w dialogach należy umieszczać didaskalia, czyli opisy dotyczące wypowiedzi bohaterów bądź tak zwanego tła dialogowego (otaczającego świata, zachowania postaci itd.). Nie chodzi jedynie o zachowanie sensu rozmowy, a więc jasności, kto co mówi, ale również o to, że didaskalia stanowią idealny sposób na pokazanie charakteru, nastawienia czy temperamentu poszczególnych postaci. Można zrobić to bezpośrednio, pisząc na przykład: „uśmiechnęła się szeroko” albo pośrednio: „podrapał się w głowę”, jeśli chcemy zaznaczyć, że bohater odczuwał zakłopotanie.

Didaskalia określające sposób wypowiadania się bohaterów

Gdy po kwestii postaci chcemy umieścić czasownik określający sposób mówienia (np. „mówić”, „stwierdzić”, „odpowiedzieć”, „rzec”, „krzyknąć”, „szeptać”), pierwsze słowo w didaskaliach ZAWSZE zapisujemy małą literą. Wypowiedź bohatera kończymy zaś  znakiem interpunkcyjnym tylko wtedy, jeśli w domyśle nie jest nim kropka. Przykłady:

– Czas na obiad – zakomunikowała Ania. (Bez kropki kończącej wypowiedź bohaterki oraz „zakomunikowała” małą literą).

– Czas na obiad! – zakomunikowała Ania. (Mimo zastosowania innego znaku interpunkcyjnego niż kropki, a więc konieczności zapisania go na końcu wypowiedzi bohaterki, „zakomunikowała” piszemy małą literą, ponieważ czasownik ten określa sposób wypowiedzenia się bohaterki).

Didaskalia określające tło

Jeśli w opisie po kwestii chcemy określić jakąkolwiek inną czynność oprócz mówienia, którą wykonuje wypowiadający się bohater, pierwsze słowo w didaskaliach zawsze piszemy wielką literą niezależnie od kończącego poprzednie zdanie znaku interpunkcyjnego.

– Czas na obiad. – Kobieta wytarła ręce w fartuch.

Czasem możemy chcieć wykorzystać czasowniki pośrednie, np. „westchnąć”, które można interpretować jako sposób wypowiedzenia się bądź jako inną czynność. Dlatego też określenia tego typu możemy pisać albo wielką, albo małą literą – byleby konsekwentnie.

Kontynuowanie wypowiedzi tego samego bohatera po didaskaliach

Czasem chcemy wtrącić opis w trakcie kwestii jednego bohatera. Oczywiście możemy to zrobić. Zapisujemy wtedy wszystko w jednym akapicie. Jeżeli dalsza część wypowiedzi będzie nowym zdaniem, zapisujemy je wielką literą, zaś didaskalia kończymy odpowiednim znakiem interpunkcyjnym:

– Czas na obiad. – Kobieta wytarła ręce w fartuch. – Pospieszcie się, dzieci.

Jeśli wtrącamy opis w trakcie jednego zdania, w didaskaliach nie stosujemy znaku interpunkcyjnego ich kończącego, nawet jeśli w innych przypadkach interpunkcja by tego wymagała:

– Bardzo cię lubię – powiedziała – ale nie mogę ci wszystkiego puszczać płazem.

Czasem chcemy napisać, że ktoś coś dodał. Wtedy wypowiedź w didaskaliach kończymy dwukropkiem, a pierwsze słowo po myślniku zapisujemy wielką literą:

– Bardzo cię lubię. – Uśmiechnęła się, a następnie dodała: – Mam nadzieję, że ty mnie też.

Didaskalia opisujące innego bohatera

Jeśli po wypowiedzi A. chcemy pokazać w opisie reakcję B., a następnie dalej prowadzić kwestię A., musimy zastosować akapity, ponieważ didaskalia dotyczącą INNEJ osoby niż mówiący:

– Czas na obiad.

Przemek niezadowolony oderwał wzrok od komputera i spojrzał na matkę.

– Wystygnie ci, jak będziesz się tak ociągał. (Mimo że obie wypowiedzi należą do matki Przemka, nie można zapisać ich w jednym akapicie, gdyż didaskalia dotyczą jej syna).

Więcej didaskaliów w akapicie

Czasem zdarza się, że chcemy kilkakrotnie przerwać czyjąś wypowiedź i pokazać sposób wypowiedzenia się bądź zachowania mówiącego. Możemy to zrobić, szczególnie jeśli kwestia bohatera jest długa, ale nie należy przesadzać.

Przykład: 

– Czas na obiad! – zawołała Ania. – Przygotowałam lasagne ze szpinakiem. Mam nadzieję, że będzie ci smakować. – Uśmiechnęła się promiennie.

Inne informacje

Tworząc dialogi, najpierw zapisujemy czynność, którą wykonał bohater, a potem jego imię/określenie:

– Lubię cię – stwierdziła Ania.

a nie

– Lubię cię – Ania stwierdziła.

Dialogi nie pełnią rolę listu, dlatego zwroty grzecznościowe jak „ty”, „wy”, „pan”, „pani”, „państwo” piszemy małymi literami:

– Dzwoniłem do ciebie, ale nie odbierałaś.

Jeżeli zwracamy się do kogoś (rzeczownik w wołaczu bądź mianowniku), należy to oddzielić od reszty wypowiedzi przecinkami z obu stron (chyba że przed lub po mamy myślnik/półpauzę, wtedy z jednej):

– Czas na obiad, dzieci.

– Dzieci, czas na obiad.

– Dzisiaj, moi drodzy, dowiecie się, na czym polega mechanika kwantowa.

To już wszystko na dziś. Jak widać, zasady wcale nie są takie straszne czy rozbudowane wystarczy je tylko przyswoić i zacząć stosować. W razie jakichkolwiek wątpliwości proszę o komentarze.

Więcej informacji można znaleźć tutaj:

http://www.jezykowedylematy.pl/2011/09/jak-pisac-dialogi-praktyczne-porady/

http://www.ekorekta24.pl/proza/130-interpunkcja-w-dialogach-czyli-jak-poprawnie-zapisywac-dialogi

http://www.artefakty.pl/zapis-dialogow/