Siedmiu wspaniałych nr 8 – akapity

Serdecznie witamy wszystkich czytelników w naszym poradniku pt. „Siedmiu wspaniałych”. Po kilkumiesięcznej przerwie wracamy do was z wakacyjną energią i nowymi pomysłami. Mamy nadzieję, że przyjmiecie tę notkę entuzjastycznie i podzielicie się z nami spostrzeżeniami na jej temat.

Na rozgrzewkę wzięłyśmy dość wdzięczne zagadnienie — akapity. Są ważnym i bardzo użytecznym narzędziem, lecz ich siła często pozostaje niedoceniona przez początkujących autorów. W tej odsłonie poradnika postaramy się wam je przybliżyć i zachęcić do bardziej świadomego korzystania z nich. 

Czym są akapity:

To fragmenty tekstu, wydzielone wcięciem lub odstępem akapitowym, oddzielające jedną myśl od drugiej. Powinny zachowywać spójność, tj. każde kolejne zdanie w nich zawarte ma wynikać z poprzedniego, i być logiczne.

Funkcje akapitów:

1.Rozdzielają i porządkują myśli

Przede wszystkim służą do grupowania zdań, które stanowią całość myślową, i rozdzielania tych, które mówią o czymś innym. Bardzo ważne jest, żeby czytelnik mógł bez problemu śledzić akcję oraz rozumiał wszystko, co chce przekazać autor, dlatego zdania muszą następować po sobie w kolejności chronologicznej i w logiczny sposób z siebie wynikać. Chaos w narracji niestety równa się dezorientacji i niezrozumieniu po stronie odbiorcy.

2. Poprawiają czytelność tekstu

Wprowadzają strukturę i porządek. We fragmencie podzielonym na akapity o wiele trudniej się zgubić niż w takim, w którym mamy do czynienia z niekończącą się ścianą tekstu. Uporządkowana notka jest również o wiele bardziej przyjemna dla oka.

3. Są naturalnym przerywnikiem

Dają odbiorcy moment na zatrzymanie się i zaczerpnięcie oddechu, dzięki czemu nawet długa lektura nie jest nużąca. Czytelnicy nie lubią bardzo długich akapitów, gdyż szybko można pominąć w nich ważne szczegóły, zmęczyć się narzuconym przez autora tempem albo całkowicie zgubić się w połowie i nie zrozumieć przedstawionej treści, przez co trzeba lekturę zaczynać od nowa. Ciągły tekst zwyczajnie trudniej im „przetrawić”.

4. Wyznaczają tempo akcji

W bardzo prosty sposób autor może użyć ich długości do zasugerowania charakteru danej sytuacji. Krótkie dają złudzenie szybkiej akcji, natomiast długie sygnalizują wolną lub sielankową scenę.

• Krótkie akapity nadają się najlepiej do: scen walki, scen z rosnącym napięciem, dialogów.
• Długie akapity nadają się najlepiej do: przemyśleń bohaterów, opisów.

Ważne jest, aby pamiętać o zróżnicowaniu długości akapitów nawet w scenach o konkretnym typie: w przemyśleniach mogą pojawić się czasem krótkie akapity, a w scenach walki — długie.

5. Ustanawiają ton i klimat opowieści

Można dzięki nim wywołać w podświadomości czytelnika różnego rodzaju emocje. Dłuższe akapity są kojarzone z niespiesznością, spokojem i bezpieczeństwem, natomiast krótkie na odwrót: warto używać ich w stresujących, bolesnych i niepewnych sytuacjach. Nagła różnica w długości akapitów zawsze jest silnym sygnałem dla odbiorcy i może wskazywać na zmianę tonu, np. z romantycznej sceny na horrorowy klimat.

6. Wyszczególniają konkretną myśl lub element

Kiedy w gąszczu dłuższych i średniej długości akapitów pojawia się nagle jedno-, dwuzdaniowy, tekst daje czytelnikowi jasny sygnał mówiący: „patrz tutaj, to ważne!”. Powinno się jednak rozważnie korzystać z tej funkcji, bowiem używana notorycznie po pewnym czasie traci swój efekt.

7. W dialogach służą do rozróżnienia autora danych słów

Poza podstawową funkcją rozdzielenia myśli (każda linijka dialogowa to osobny „temat”), akapity w dialogach służą do rozróżnienia, kto aktualnie się wypowiada, dlatego panuje zasada, że w jednym akapicie może mówić i reagować tylko jedna i ta sama osoba. Dzięki temu (dotyczy to głównie dialogów prowadzonych przez dwie postacie) nie trzeba  również ciągle zaznaczać, kto się wypowiada.

Kiedy zacząć nowy akapit?

Stawianie akapitów uważa się za dość intuicyjną sprawę i każdy autor będzie podchodził do tego nieco inaczej, więc niemożliwym jest udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Warto trzymać jednak się kilku zasad i wskazówek.

Nowy akapit trzeba postawić, gdy:

— Wprowadzamy nową myśl (zmieniamy temat, przedstawiamy kolejną rzecz, wydarzenie lub bohatera, opisujemy różne myśli postaci).

— Zmieniamy miejsce lub czas akcji (za każdym razem, gdy bohaterowie zmieniają miejsce pobytu, np. ze szkoły na dom; również gdy mamy przeskok czasowy albo retrospekcję).

— Zmieniamy wypowiadającą się i reagującą osobę na inną (zawsze opisujemy czynności i myśli jednej osoby w jednym akapicie, a później drugiej w kolejnym. Jeśli druga postać nie wypowiada się, a jedynie reaguje, np. kiwa głową, siada lub chrząka wciąż trzeba zapisać jej działania w osobnym akapicie, nawet jeśli chodzi tylko o jedno krótkie zdanie).

Nowy akapit warto postawić, gdy:

— Zaczynamy czuć, że czytanie staje się nużące.

— Zmieniamy ton lub prędkość akcji.

— Zależy nam na dramatycznym lub humorystycznym efekcie.

— Opisujemy motywację i reakcję bohatera (gdy coś się stanie, postać/narrator rozmyśla o tym, a potem wykonuje w związku z tym działanie, np. koleżanka z klasy macha do bohaterki na pożegnanie, bohaterka myśli o tym, że jest obrażona na koleżankę, ale decyduje się odmachać, po czym rzeczywiście odmachuje).

— Zmieniamy przedmiot zainteresowania narratora (np. najpierw zostaje przedstawione to, co jest na lewo, a potem na prawo; postać opisuje, co ma w piórniku, a potem, w kolejnym akapicie, co ma w plecaku; bohater omawia wygląd koleżanki z klasy, a następnie kolegi itd.).

Garść porad:

— Do dzielenia tekstu można użyć podejścia filmowca — za każdym razem, gdy zmienia się ruch i umiejscowienie „kamery”, stawiamy nowy akapit.

— Przed rozpoczęciem pisania dobrze mieć ogólne pojęcie o tym, co chcemy napisać, żeby łatwiej zaplanować kolejność zdań. Nie powinno się przerywać wywodów w połowie, a później, po kilku kolejnych przerobionych tematach, do nich wracać. Czytelnik nie będzie do tej pory pamiętał i rozumiał, do czego nawiązuje autor.

— Warto rozpoczynać i kończyć akapity zdaniami krótkimi lub średniej długości oraz takimi, które mają najwięcej wagi (są mocne, poruszające, zawierają kluczowy element bądź wskazówkę, przedstawiają czytelnikowi nowe nazwy czy pojęcia), gdyż człowiek najlepiej zapamiętuje początek i koniec danej części tekstu. Można użyć tego triku również odwrotnie, podrzucając na widoku czytelnikowi wskazówki, które chce się ukryć, w środku akapitu, pomiędzy innymi zdaniami zabierającymi uwagę czytelnika.

— Dobrze jest różnicować długość akapitów. W ten sposób uniknie się monotonnego rytmu, który może działać usypiająco na czytelnika.

— Kiedy w dialogu postać zaczyna snuć zbyt długie przemyślenia (powiedzmy, że są to ponad trzy zdania złożone), po których nie ma kontynuacji wcześniejszej wypowiedzi, warto je oddzielić akapitem od rozmowy.

— Akapit nie powinien zajmować więcej niż pół strony, inaczej stanie się męczący do czytania.

— Na ogół bardzo krótki akapit ma w sobie więcej mocy niż stronicowa rozprawa i może służyć jako puenta. Nie poleca się jednak pisania zbyt często jedno, dwuwersowych akapitów, gdyż czytelnik zwyczajnie się do nich przyzwyczai i nie będą już robiły na nim wrażenia.