Siedmiu Wspaniałych nr 22 – zapis wielką bądź małą literą

W dzisiejszym poradniku chyba po raz pierwszy w historii tego bloga zajmę się typowo technicznym zagadnieniem, a mianowicie pisownią wielkimi i małymi literami.

Podstawy są oczywiste. Wielkich liter używamy, zaczynając zdania i nazwy własne (czyli w większości rzeczowniki). Jak się jednak okazuje, w praktyce nie zawsze jest to takie łatwe, a od każdej reguły istnieją wyjątki. Pierwszy przykład, który przychodzi mi do głowy, to mieszkańcy miejscowości, których zapisujemy małymi literami, a więc „warszawiak”, a nie „Warszawiak”.

Już sam fakt, jak należy nazywać litery – wielkie czy duże – nie jest oczywisty. Osobiście długi czas byłam przekonana, że jedyną słuszną wersją jest „wielka”. W rzeczywistości można mówić i tak, i tak. Ja będę w tym tekście stosować słowo „wielka”, ponieważ się do niego przyzwyczaiłam. Co ciekawe, większości ludzi denerwuje wersja, której zazwyczaj używam, i właściwie rozumiem tłumaczenie – przeciwieństwem „małego” jest „duży”, a „wielki” jest większy niż „duży”.

Zaznaczę też dla jasności, że niedopuszczalne jest sformułowanie „z wielkiej litery”. Poprawna forma to „wielką literą”. Albo jakąkolwiek inną. Językoznawcy dopuszczają za to rzadko używaną formę „od wielkiej litery”.

W poniższym tekście bazowałam przede wszystkim na: sjp, zasadach pisowni i ortografie. Nie zajęłam się w ogóle problematyką zapisu wielkich/małych liter w poezji. Niektórych przykładów nie zmieniałam.

Nie przedłużając dłużej, zapraszam serdecznie do lektury!

Znaczeniowo używamy wielkich liter, zapisując:

·    Imiona i nazwiska ludzi, np.: Anna Kowalska, w tym użyte w znaczeniu przenośnym, np.: „Czytałem dzisiaj Rowling”.

·         Imiona własne zwierząt, drzew i postaci fikcyjnych, np.: mój pies Dingo, kot Fusia, dąb Bartek, Myszka Miki, Koziołek Matołek.

·     Imiona własne bogów oraz jednostkowych istot mitologicznych, np.: Bóg (w kontekście boga w religii chrześcijańskiej), Allah, Ares, Hera, Zeus, Furie, Parki.

·     Przydomki, pseudonimy i przezwiska ludzi, np.: Śmieszek, Łysy, Rudy, Pola Negri, Bolesław Prus (prawdziwe imię i nazwisko – Aleksander Głowacki).

o   Uwaga: jeśli przydomek zawiera wyrażenie przyimkowe, przyimek zapisujemy małą literą, np.: „Matka Teresa z Kalkuty”, a nie „Matka Teresa Z Kalkuty”.

·     Nazwy mieszkańców części świata, kontynentów, krajów, narodów, ras, terenów geograficznych, innych planet, np.: Europejczyk, Amerykanka, Polka, Meksykanin, Węgierka, Fenicjanin, Rzymianin, Marsjanin, Warmiak, Kaszub, Krakowianka (mieszkanka powiatu krakowskiego), Arab, Żyd, Murzyn, Metys. Jednocześnie w innych znaczeniach niektóre z powyższych słów zapisujemy małymi literami, np.: amerykanka (rodzaj kanapy), polka (nazwa tańca), meksykanin (mieszkaniec miasta), węgierka (rodzaj śliwy), rzymianin (mieszkaniec miasta), krakowianka (mieszkanka Krakowa) arab (koń pochodzący z Półwyspu Arabskiego), żyd (wyznawca judaizmu), murzyn (człowiek opalony lub wykonujący za kogoś pracę).

o   Uwaga: w wypadku deprecjonujących, lekceważących lub żartobliwych nazw członków narodowości poleca się pisownię małą literą (choć rozpowszechniony zwyczaj pozwala pisać je wielką, zwłaszcza gdy jest to uzasadnione etymologicznie), np.: „angol”, „jugol”, „niemiaszek”. Małymi literami należy także zapisywać rzeczowniki „biały”, „czarny”, „żółty”, które potocznie oznaczają kolor skóry i odnoszą się do ludzi poszczególnych ras.

·       Nazwy dynastii, np.: Piastowie, Jagiellonowie, Romanowie, Habsburgowie.

·      Przymiotniki dzierżawcze zakończone na „-owski”, „owy”, „-in”, „-yn”, „-ów”, odnoszące się do właściciela, autora, twórcy, utworzone od imion własnych, np.: Pałac Kazimierzowski, wiersz Różewiczowski, poezja Miłoszowa, Psałterz Dawidów.

o   Należy zauważyć, że większość przymiotników utworzonych od nazw własnych piszemy małą literą. Zapisujemy tak przymiotniki jakościowe (odpowiadające na pytanie „jaki?”) utworzone od imion własnych, np.: ogród jordanowski, porównanie homeryckie, rok mickiewiczowski, syzyfowa praca.

o   Na szczególną uwagę zasługują przymiotniki „pański” oraz „boży”, które odnoszą się do Chrystusa lub Boga. W wielu połączeniach wyrazowych pisze się je małymi literami, jednak w niewielkiej grupie tych związków tradycyjnie używamy wielkich liter np.: mieć z kimś krzyż pański, służba pańska, iskra boża, palec boży, ale Grób Pański (grób Jezusa w Jerozolimie), Wieczerza Pańska (nazwa Eucharystii u protestantów), w roku Pańskim, Syn Boży, Baranek Boży.

·       Nazwy gwiazd, planet i konstelacji, np.: Syriusz, Jowisz, Wielka Niedźwiedzica.

·      Jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne kontynentów, państw, miast, wsi, regionów, np.: Azja, Hiszpania, Paryż, Nowa Wieś, Katalonia, Wyżyna Śląska, Sahara, Bliski Wschód, Kraj Kwitnącej Wiśni (jeśli nazwiemy w ten sposób Japonię).

·      Jedno- i wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe, np.: Tatry, Morze Śródziemne, Ocean Atlantycki, Wieprz (ale „wieprz”, gdy mówimy o świni).

o   Uwaga: gdy pierwszy wyraz nazwy stanowi rzeczownik pospolity, a drugi nieodmienną nazwę własną, wtedy pierwsze słowo zapisujemy małą literą, np.: morze Marmara, ale „Morze Bałtyckie”, ponieważ drugi człon odmienia się przez przypadki. Za to jeśli użylibyśmy słowa „Bałtyk”, które się nie odmienia, to zgodnie z omawianą regułą zapiszemy „morze Bałtyk”.

·     Przymiotniki, tj.: północny, południowy, wschodni, zachodni, górny, dolny, wysoki, niski, mały, nowy, stary, wielki itd., wchodzące w skład nazw geograficznych, np.: Ameryka Północna, Górny Śląsk, Nowy Sącz.

·  Jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów, zabytków, obiektów sportowych, np.: Krakowskie Przedmieście, Mokotów, Zamek Królewski, Wielki Mur Chiński, Stadion Narodowy. 

o   Uwaga: jeśli stojący na początku nazwy rzeczownik jest tylko nazwą rodzajową, zapisujemy go małą literą, np.: ulica Zieleniecka, pomnik Fryderyka Chopina, plac Na Rozdrożu, pałac Ujazdowski. Jeśli jednak rzeczownik pospolity występuje w liczbie mnogiej, zapisujemy go wielką literą, np.: Aleje Ujazdowskie. Gdy w nazwie występują spójniki, używamy małych liter, np.: ulica Żwirki i Wigury (a nie „I”).

·    Nazwy świąt i dni świątecznych, imprez międzynarodowych lub krajowych, np.: Boże Narodzenie, Wielki Piątek, Święto Niepodległości, Światowy Dzień Młodzieży, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, ale: wigilia, jeśli mówimy o kolacji, a nie dwudziestym czwartym grudnia, bądź niedziela wielkanocna, a nie „Niedziela Wielkanocna”, jeśli mówimy o dniu, w którym przypada święto, a nie konkretnie o samym święcie.

o   Uwaga: gdy w nazwie występuje w środku przyimek, zapisujemy go małą literą, np.: „Dzień bez Samochodu”. Natomiast nazwy obrzędów, zwyczajów i zabaw zapisujemy małymi literami, np.: zaręczyny, dożynki, mikołajki, andrzejki.

·         Pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach/nazw dzieł, np.: „W pustyni i w puszczy”, „Władca pierścieni”, „Ołtarz mariacki”, „Dziwny jest ten świat”. Innymi słowy, w tytułach utworów muzycznych, literackich i naukowych, filmów, sztuk teatralnych, dzieł sztuki, zapisujemy wielką literą tylko pierwsze słowo.

o   W przypadku audycji telewizyjnych czy radiowych wielką literą zaczynamy oczywiście nazwy jednorazowe (np.: Fakty, Familiada, Panorama, Teleexpress), natomiast w wielowyrazowych wielką literą zapisujemy tylko pierwsze słowo, np.: „Jeden z dziesięciu”, „Kuchenne rewolucje”, „Pytanie na śniadanie”, „Sensacje XX wieku”, „Szkło kontaktowe”, „Mam talent”. Jeśli program telewizyjny lub radiowy ma charakter cykliczny, wszystkie wyrazy w tytule (oprócz wewnętrznych przyimków i spójników) można pisać wielką literą i taka panuje ostatnio tendencja, np.: „Lista Przebojów Programu Trzeciego”, „Łódzkie Wiadomości Dnia”, „Sygnały Dnia”, „Teatr Telewizji”. Należy dodać, że spójniki/przyimki tak czy siak zawsze piszemy małymi literami, czyli „Kropka nad i” (a nie „Kropka Nad I”).

o   W przypadku tytułów czasopism sprawa wygląda dość skomplikowanie: wielkiej litery używamy we wszystkich słowach tytułów czasopism i cykli wydawniczych prócz spójników, np.: „Miś”, „Gazeta Wyborcza”, „Biblioteka Arcydzieł Literatury Polskiej”, „Polityka”, „Żyjmy Dłużej” itd. W podtytułach czasopism oraz w tytułach jednorazowych dodatków do pism wielką literą piszemy tylko człon pierwszy, np.: ,,Tele Tydzień. Popularny magazyn telewizyjny”, zaś w tytułach jednorazowych dodatków wielką literą piszemy tylko człon pierwszy, np.: „Książeczka pierwszej pomocy” (dodatek do ,,Polityki”); jednocześnie stały dodatek, który ma własną numerację i ukazuje się regularnie, piszemy wielkimi literami, np.: „Wysokie Obcasy” (dodatek do „Gazety Wyborczej”).

o   Uwaga: w tytułach ksiąg biblijnych wielką literą zapisuje się WSZYSTKIE wyrazy, np.: „Dzieje Apostolskie”. Natomiast tytuły modlitw zapisujemy dla przykładu: „Anioł Pański”, „Gorzkie Żale”, ale „Modlitwa za rodziców”.

·   Nazwy krojów czcionek drukarskich, np.: Times New Roman, Arial. Uwaga: nazwy krojów drukarskich zawsze piszemy małymi literami, np.: antykwa, szwabacha.

·    Nazwy języków programowania, programów i systemów komputerowych, np.: Pascal, Linux, Word, JavaScript. Uwaga: słowo „internet” od pewnego czasu uważane jest za sieć ogólnoświatową, a nie konkretną, tak więc nie jest nazwą własną i należy je zapisywać małą literą, niezależnie od tego, co na ten temat uważa Word.

·   Jedno- i wielowyrazowe nazwy własne przedsiębiorstw, firm, marek i lokali, np.: Kodak, Mercedes (jako marka samochodów), Jawa (jako firma motocyklowa). Uwaga: zapisujemy „kodak”, „mercedes” albo „jawa”, gdy mamy na myśli wyrób danej firmy, czyli produkt firmy Kodak, samochód mercedes albo motocykl jawa.

·    Nazwy władz, urzędów, uczelni, szkół, np.: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Urząd Skarbowy, Uniwersytet Jagielloński (ale przyimki, spójniki i skróty piszemy w tych nazwach małą literą, np.: Szkoła podstawowa nr 8, Prezydent m.st. Warszawy). W przypadku ustaw, jeżeli podajemy nazwę całej ustawy, piszemy „Ustawa (…)”, natomiast jeśli używamy jej skróconej wersji, to „ustawa (…)”, np.: „Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi”, ale „ustawa antyalkoholowa”.

·     Jedno- i wielowyrazowe nazwy nagród, odznaczeń, np.: Order Orła Białego, Krzyż Powstańczy, Nagroda Nobla, Oscar (ale podobnie jak w poprzednim punkcie przyimki, spójniki i skróty zapisujemy małymi literami, np.: „Nagroda im. Stefana Kisielewskiego”). Jeśli słowo „nagroda” nie należy do nazwy własnej, tylko jest rzeczownikiem rodzajowym, zapisujemy je oczywiście małą literą, np.: nagroda Złote Lwy Gdańskie.

·       Skrótowce, np.: WHO, HTML, PWN, WOT (miejscownik od skrótowców typu „WOT” przybiera postać „Wocie”, a więc tylko pierwsza litera jest wielka). W innych rodzajach skrótowców (grupowych, mieszanych, nietypowych) albo wszystkie litery są wielkie, albo wielka jest tylko pierwsza litera; zależy to od przyjętego zwyczaju, narzuconego przez właściciela nazwy, np.: GASPOL, TORWAR, ale: Desa bądź Investbank. W niektórych przypadkach można wybrać pisownię, np.: PKS albo Pekaes (nie ma na to reguły). Należy pamiętać, że jeśli w skrótowcu występuje spójnik/przyimek, to zapisujemy go małą literą, ponieważ tę samą regułę stosujemy, zapisując całą nazwę, np.: MSWiA – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jeśli w skrótowcu występuje dwuznak „ch”, to piszemy „Ch”, np.: „BCh” (Bataliony Chłopskie), a nie „BCH”. Jeśli natomiast wewnątrz skrótowca występują inne litery oznaczające głoski wewnątrzwyrazowe, piszemy je także małą literą, np.: PZmot (Polski Związek Motorowy) albo SdRP (Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej).

·       Niektóre skróty:

o   nazw pierwiastków chemicznych (symbole): pierwsza litera jest wielka, a następna mała, np.: O (tlen), Na (sód),

o  używane w fizyce i matematyce, np.: A (amper), ºC (stopień Celsjusza), N (newton),

o   nazw gwiazdozbiorów i ksiąg biblijnych, np.: Com (Coma Berenices – Warkocz Bereniki), Am (Księga Amosa),

o  tytułów Starego i Nowego Testamentu oraz tytułów czasopism, np.: ST (Stary Testament), NT (Nowy Testament), Gaz. Wyb. (Gazeta Wyborcza),
o  niektóre inne skróty, np.: D.O.M. (Deo Optimo Maximo – dom wszystkich zmarłych), N.N. (nomen nescio – nazwisko nieznane), PS (postscriptum), P.T. (pleno titulo – z zachowaniem należnych tytułów).

Ze względów składniowych wielkiej litery używamy:

·     Na początku wypowiedzeń (zdań lub równoważników zdań) rozpoczynających tekst, a także na początku wypowiedzenia następującego po kropce, np.: „Mieszkanie posiadało wielkie zalety. Było suche, ciepłe, obszerne, widne”. (Bolesław Prus — „Lalka”). Uwaga: nie po każdym wielokropku używamy wielkiej litery, czasem może być to kontynuacja poprzedniego zdania, np.: „Nie mogłem w to uwierzyć… po prostu nie mogłem!” (tutaj równie dobrze można by zastosować przecinek, ale wielokropek zwiększa dramatyzm wypowiedzi).

·     Kiedy przytaczamy czyjąś wypowiedź po dwukropku, a cytat liczy co najmniej dwa zdania, np.: „Historię pana Tomasza Łęckiego opisał Prus w następujący sposób: Istotnie, pan Łęcki liczył w swoim rodzie całe szeregi senatorów. Ojciec jego jeszcze posiadał miliony, a on sam za młodu krocie”. Jeśli cytat składa się z jednego zdania, może zostać rozpoczęty małą literą. Jeśli zaś jest fragmentem zdania, należy rozpocząć go małą literą.

·      Gdy następuje dłuższy opis lub długie wyliczenie, np.: „Doskonale pamiętam ten dzień: Biegłem jak szalony na uczelnię we wciąż nieznanym mi, wielkim mieście, nie mogąc uwierzyć, że zaspałem! Na domiar złego pogoda postanowiła mnie dobić, na dzień dobry witając mnie mieszanką ulewy i burzy z piorunami. Do dziś uważam za cud, iż nie wpadłem wówczas pod żaden samochód!” (przykład własny).

Wybór między małą a wielką literą bywa problematyczny w przypadku zapisywania dialogów. Aby zapoznać się z tymi zasadami, zapraszam do naszego poradnika na ten temat.

Wielkich liter używamy także grzecznościowo bądź ze względów uczuciowych. Piszemy w ten sposób nazwy osób, do których się zwracamy w listach prywatnych i oficjalnych oraz podaniach, a także nazwy osób bliskich adresatowi lub piszącemu. Pisownia wielką literą obejmuje również określające je przymiotniki i zaimki. Nazwy osób trzecich, bliskich nam lub osoby, do której się zwracamy, także możemy wyróżnić wielką literą. Przykłady: „Pan”, „Pani”, „Państwo”, „Ty”, „Ciebie”, „Wy”, „Wam”, ale również określenia związane z ojczyzną czy historią, gdy chcemy podkreślić nasz stosunek do nich: „Ojczyzna”, „Orzeł Biały”, „Powstanie Warszawskie” itd., itp. Błędem jest za to zapisywać te słowa wielkimi literami w opisach czy dialogach, co niejednokrotnie widać w opowiadaniach internetowych. Wielkich liter możemy używać wtedy tylko, jeśli wstawiamy do naszej historii list czy e-mail.

Małą literą piszemy:

wszystkie wyrazy pospolite. Do nazw pospolitych pisanych małą literą, z którymi czasem można mieć problem pod tytułem: „Czy to na pewno nazwa pospolita, czy może własna?”, należą także (o niektórych rzeczach pisałam wyżej na zasadzie kontrastu, wtedy komentarz brzmi „patrz wyżej”):

·       Nazwy dni tygodnia oraz miesięcy.

·     Nazwy okresów kalendarzowych, np.: miesiąc, kwartał, półrocze. Wielkimi literami można, ale nie trzeba zapisywać okresy religijne, np.: Wielki Post, Adwent.

·   Nazwy okresów, epok i prądów kulturalnych czy społeczno-politycznych, np.: średniowiecze, antyk, romantyzm, marksizm. Natomiast jeśli tego typu nazwa jest wielowyrazowa i oznacza nie tylko prąd kulturalny czy kierunek literacki, ale również grupę osób z nim związanych, wszystkie człony takiego określenia piszemy wielkimi literami, np.: Młoda Polska, Młode Czechy.

·   Nazwy kierunków filozoficznych, kulturowo-artystycznych, np.: hedonizm, kubizm, ballada, preludium, sonata, bolero.

·      Nazwy wydarzeń lub aktów dziejowych, np.: wojna stuletnia, kongres wiedeński, hołd pruski (ale wielkimi literami, jeśli mówimy o dziele Matejki), bitwa pod Grunwaldem. Ze względów uczuciowych nazwy dotyczące nowszych wydarzeń historycznych można pisać wielkimi literami, np.: podawane wcześniej Powstanie Warszawskie czy Obrady Okrągłego Stołu. Wyjątek stanowią nazwy miesięcy, którymi przenośnie określamy wypadki dziejowe we współczesnej historii Polski, np.: Czerwiec ‘56, Marzec ’68, Grudzień ’70. Wielką literą piszemy również przenośne, opisowe bądź poetyckie nazwy wydarzeń lub procesów historycznych, np.: Cud nad Wisłą, Okrągły Stół, Wiosna Ludów.

·         Nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów i tańców – patrz powyżej.

·   Nazwy gatunkowe modlitw i nabożeństw, utworów literackich, muzycznych, audycji telewizyjnych czy radiowych, np.: liturgia, zdrowaśka, powieść, oda, pieśń, słuchowisko, widowisko.

·  Nazwy różnego rodzaju wytworów przemysłowych (patrz wyżej na rozróżnienia typu „mercedes/Mercedes”).

·         Nazwy jednostek monetarnych, także utworzone od imion własnych, np. euro, frank, rubel.

·   Nazwy języków, w tym sztucznych języków międzynarodowych niepochodzących od nazw własnych państw, np.: esperanto, wolapik.

·  Potocznie używane jednoczłonowe nazwy roślin, np.: klon, hiacynt. Jednak w tekstach specjalistycznych używa się nazw dwuczłonowych, które obejmują: polską nazwę rodzajową (rzeczownik) – pisaną najczęściej wielką literą – oraz polską nazwę gatunkową w formie przymiotnika – pisanego małą literą – lub w formie rzeczownika będącego nazwą własną w dopełniaczu – pisanego wielką literą – np.: Agawa amerykańska, Begonia Englera, Tulipan turkiestański. W przypadku roślin uprawnych podaje się dodatkowo trzeci człon jako nazwę odmiany, pisanej najczęściej wielką literą i w cudzysłowie, np.: Begonia mieszańcowa „Bismarka”, Cis pospolity „Dovastona złocista”.

·    Nazwy urzędów, władz, organizacji, instytucji itp. używane w znaczeniu nazw pospolitych, np.: uniwersytet, bank, sejm, senat.

·    Wyrazy, takie jak: pub, kawiarnia, restauracja, apteka, hotel, zajazd, które towarzyszą nazwom lokali i obiektów handlowych, ale nie wchodzą w ich skład, np.: cukiernia „Magda”, księgarnia „Conrad”, zajazd „Zagłoba”.

·      Tytuły naukowe i zawodowe, np.: doktor, profesor.

·     Nazwy godności, np.: prezydent, senator, rektor, król, książę. Jeśli jednak tego typu nazw używa się w odniesieniu do jednostkowego urzędu w akcie prawnym, stosujemy wielkie litery, np.: „(…) akceptuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”, „Rzecznik Praw Obywatelskich ma uprawnienia w zakresie (…)”. Zgodnie ze zwyczajem pisownię wielkimi literami można stosować również w tekstach o innym przeznaczeniu, o ile nazwa taka odnosi się do konkretnej osoby i występuje w pełnym brzmieniu: „Dziś Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odwiedził nasze miasto” albo „Jan Kowalski został powołany na stanowisko Wojewody Koszalińskiego”.

·      Nazwy żołnierzy z różnych rodzajów wojska, np.: kawalerzysta, saper, ułan.

·     Nazwy członków bractw, zgromadzeń zakonnych, np.: templariusz, dominikanin. Wyjątek stanowi „Krzyżak”, czyli członek zakonu i jednocześnie obywatel państwa krzyżackiego.

·  Nazwy członków społeczności wyznaniowych, partii, stronnictw politycznych, organizacji społecznych, członków zespołów artystycznych i sportowych, więźniów obozów koncentracyjnych, np.: chrześcijanin, żyd (w znaczeniu wyznawcy religii), komunista, konfederat, filareta, filomata, mazowszanka (członkini zespołu Mazowsze), legionista (członek klubu sportowego Legia), oświęcimiak, sybirak.

·       Rzeczowniki utworzone od imion/nazwisk/nazw własnych używanych jako nazwy pospolite, np.: bajronista, kościuszkowiec, marksista, piłsudczyk. Do tej kategorii zaliczamy także nazwiska osób znanych z życia publicznego używane w liczbie mnogiej, np.: „Nieporadne rządy gomułków i bierutów” w celu poniżenia, okazania lekceważenia bądź pogardy wobec postaw, idei czy też osób związanych z nosicielem danego nazwiska. W przeciwnym razie można zachować pisownię wielką literę, np.: „Na małej skoczni oglądaliśmy trening przyszłych Małyszów”.

·      Niejednostkowe nazwy istot mitologicznych, istot będących wytworem fantazji, np.: ork, gnom.

·    Nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi, np.: warszawiak, nowojorczyk, lipczanka (mieszkanka wsi Lipce), żoliborzanin.

·      Nazwy stron świata, np.: północ, południowy zachód.

·      Ogólne pojęcia i terminy geograficzne – patrz wyżej.

·     Nazwy okręgów administracyjnych i kościelnych, np.: województwo podlaskie, powiat sieradzki, diecezja poznańska.

·  Przymiotniki utworzone od nazw geograficznych, np.: europejski, skandynawski, tatrzański, kaszubski.

·       Przymiotniki jakościowe utworzone od imion własnych, np.: epoka zygmuntowska – patrz wyżej.

·    Skrótowce używane w znaczeniu nazw pospolitych (nie jako nazwy jednostkowe), np.: „W mieście są dwie cepelie i jedna desa. Ciśnieniomierze są tańsze w cezalu”.

Należy zauważyć, że w językach obcych zasady bywają inne, na przykład w języku niemieckim wszystkie rzeczowniki zapisujemy wielkimi literami, natomiast w angielskim pierwszą osobę liczby pojedynczej zawsze zapisujemy wielką literą, podobnie jak nazwy miesięcy czy języków.

Na końcu jeszcze jedna ciekawostka: słowa „kosmos” i „wszechświat” w liczbie pojedynczej możemy zapisywać zarówno małą, jak i wielką literą, natomiast w liczbie mnogiej zawsze małymi literami. Słowa „Ziemia”, „Księżyc” czy „Galaktyka” zapisujemy wielkimi literami w kontekście astrologicznym.

Warto zauważyć, że w życiu codziennym coraz częściej wielkie litery używane są w miejscach, w których wydaje się to bezzasadne, np. w sloganach reklamowych czy pracach naukowych, o czym w bardzo ciekawy sposób pisze prof. Miodek – do lektury zapraszam tutaj.

Kończąc poradnik, mam wielką nadzieję, że okaże się on pomocny i serdecznie zapraszam wszystkich do komentowania.